Zgodność z DORA: Rola testów penetracyjnych i zaawansowanych testów TLPT

Europejski sektor finansowy, stanowiący krwiobieg gospodarki, od dawna znajduje się na celowniku najbardziej zaawansowanych grup cyberprzestępczych. W odpowiedzi na rosnącą skalę i złożoność tych zagrożeń, Unia Europejska wprowadziła przełomowe Rozporządzenie w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego, znane jako DORA (Digital Operational Resilience Act). To nie jest kolejna, branżowa regulacja. To kompleksowy, jednolity i bardzo wymagający zbiór zasad, który fundamentalnie zmienia podejście do technologii i bezpieczeństwa w każdej instytucji finansowej – od największych banków, przez firmy ubezpieczeniowe, po innowacyjne startupy z branży FinTech i dostawców usług kryptowalutowych.

Celem DORA nie jest już tylko zapobieganie incydentom. Celem jest zapewnienie, że sektor finansowy jako całość jest w stanie wytrzymać, reagować i odtwarzać swoje funkcje nawet w trakcie trwania poważnego cyberataku. Dla Dyrektora ds. Ryzyka i Oficera ds. Zgodności, DORA tworzy nowy, obligatoryjny framework zarządzania. Dla CISO i Dyrektora IT, definiuje ona nowy, znacznie wyższy standard dla procesów i technologii, zwłaszcza w obszarze testowania. Dla Zarządu, to bezpośrednia odpowiedzialność za zapewnienie, że instytucja jest w stanie przetrwać w warunkach kryzysu cyfrowego. W tym artykule przeprowadzimy dogłębną analizę wymogów testowych DORA, wyjaśnimy kluczową rolę testów penetracyjnych oraz zaawansowanych testów TLPT, a także pokażemy, jak nFlo wspiera instytucje finansowe w tej skomplikowanej podróży ku prawdziwej cyfrowej odporności.

Czym jest rozporządzenie DORA i jakie są jego główne filary?

DORA (Rozporządzenie 2022/2554) to wiążące i bezpośrednio stosowane we wszystkich krajach UE prawo, które ma na celu harmonizację i wzmocnienie zasad dotyczących zarządzania ryzykiem cyfrowym w sektorze finansowym. Kończy ono z fragmentarycznym podejściem poszczególnych krajów członkowskich, tworząc jeden, spójny standard dla wszystkich.

Jeden zbiór zasad dla całego sektora finansowego w UE

Zakres stosowania DORA jest niezwykle szeroki i obejmuje praktycznie wszystkie licencjonowane instytucje finansowe. Do tej grupy zaliczają się banki, firmy ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, firmy inwestycyjne, operatorzy systemów płatności, dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów, a nawet platformy crowdfundingowe. Co niezwykle istotne, DORA obejmuje swoim zasięgiem również kluczowych zewnętrznych dostawców usług ICT dla sektora finansowego, takich jak dostawcy usług chmurowych czy centrów danych, co stanowi rewolucyjną zmianę w podejściu do zarządzania ryzykiem stron trzecich.

Pięć filarów cyfrowej odporności operacyjnej

Struktura rozporządzenia opiera się na pięciu wzajemnie powiązanych filarach, które razem tworzą kompleksowy system zarządzania odpornością:

1. Zarządzanie ryzykiem ICT. To fundament, który wymaga od instytucji posiadania solidnych ram zarządzania, obejmujących identyfikację, ochronę, wykrywanie, reagowanie i odtwarzanie systemów.
2. Zgłaszanie i klasyfikacja incydentów związanych z ICT. DORA wprowadza jednolite standardy dotyczące tego, jak, kiedy i do kogo należy zgłaszać poważne incydenty cyfrowe.
3. Testowanie cyfrowej odporności operacyjnej. To kluczowy, proaktywny element, który wymaga od firm regularnego i zaawansowanego testowania swoich systemów obronnych.
4. Zarządzanie ryzykiem ze strony zewnętrznych dostawców usług ICT. Instytucje finansowe są w pełni odpowiedzialne za ryzyko generowane przez swoich dostawców i muszą posiadać rygorystyczne procesy zarządzania tym obszarem.
5. Udostępnianie informacji i danych analitycznych o zagrożeniach. Rozporządzenie zachęca do tworzenia mechanizmów dobrowolnej wymiany informacji o zagrożeniach między instytucjami finansowymi, aby wzmocnić odporność całego sektora.

Odporność, a nie tylko bezpieczeństwo – kluczowa zmiana paradygmatu

Aby w pełni zrozumieć DORA, należy pojąć subtelną, ale kluczową różnicę między bezpieczeństwem a odpornością. Tradycyjne cyberbezpieczeństwo często koncentruje się na prewencji – na budowaniu murów, które mają zapobiec włamaniu. DORA przyjmuje bardziej realistyczne założenie, że mury, nawet najwyższe, mogą zostać sforsowane. Odporność operacyjna to zdolność organizacji do dalszego świadczenia krytycznych usług swoim klientom, nawet w trakcie trwania ataku. To zdolność do wytrzymania uderzenia, ograniczenia szkód, utrzymania kluczowych funkcji w trybie awaryjnym i szybkiego powrotu do pełnej sprawności po ustąpieniu zagrożenia. Ten paradygmat wymaga zupełnie nowego podejścia do architektury systemów, planowania ciągłości działania i, co kluczowe, do sposobu testowania.

Jakie konkretne wymagania dotyczące testowania wprowadza DORA?

Rozdział IV DORA, poświęcony w całości testowaniu, jest jednym z najbardziej szczegółowych i wymagających fragmentów rozporządzenia. Wprowadza on wielopoziomowy program testowy, który musi być dostosowany do wielkości i profilu ryzyka danej instytucji.

Podstawowy program testowania – fundament dla wszystkich

Artykuł 24 DORA stanowi, że wszystkie podmioty finansowe objęte rozporządzeniem muszą ustanowić i utrzymywać „solidny i kompleksowy program testowania cyfrowej odporności operacyjnej”. Musi on być częścią ram zarządzania ryzykiem ICT i obejmować odpowiedni zestaw ocen i testów. Program ten powinien co najmniej obejmować coroczną ocenę i testowanie wszystkich krytycznych systemów ICT. Do podstawowego zestawu testów zalicza się między innymi oceny i skanowanie podatności, analizy oprogramowania open source, oceny bezpieczeństwa sieci, analizy logiczne oraz, co jest wyraźnie wymienione, standardowe testy penetracyjne. Oznacza to, że regularne przeprowadzanie testów penetracyjnych nie jest już tylko dobrą praktyką, ale staje się prawnym obowiązkiem dla całego sektora finansowego w UE.

Wymóg zaawansowany – testy penetracyjne oparte na analizie zagrożeń (TLPT)

Dla największych i najważniejszych systemowo instytucji finansowych, DORA wprowadza znacznie bardziej wymagającą formę testowania, znaną jako testy penetracyjne oparte na analizie zagrożeń, czyli Threat-Led Penetration Testing (TLPT). Zgodnie z Artykułem 26, wyznaczone, „znaczące” podmioty finansowe muszą przeprowadzać takie zaawansowane testy co najmniej raz na trzy lata. TLPT to nie jest standardowy pentest. Jest to wysoce specjalistyczne ćwiczenie, które:

• Jest oparte na analizie zagrożeń (Threat-Led): Scenariusz ataku jest budowany na podstawie rzeczywistych, aktualnych danych wywiadowczych o zagrożeniach (threat intelligence) dotyczących taktyk, technik i procedur (TTPs) stosowanych przez grupy przestępcze, które realnie zagrażają sektorowi finansowemu.
• Koncentruje się na krytycznych funkcjach: Celem nie jest znalezienie wszystkich możliwych luk, ale sprawdzenie, czy symulowany, realistyczny atak jest w stanie zakłócić krytyczne funkcje biznesowe organizacji (np. przetwarzanie płatności, systemy transakcyjne).
• Obejmuje systemy produkcyjne: Testy te są przeprowadzane na żywych systemach produkcyjnych, co wymaga niezwykłej ostrożności i precyzyjnego planowania.
• Jest kontrolowanym ćwiczeniem typu Red Team vs Blue Team: TLPT to w praktyce sformalizowana i uregulowana prawnie forma ćwiczeń Red Teaming. Angażuje zespół atakujący (Red Team), który przeprowadza symulację, oraz zespół broniący (Blue Team) po stronie instytucji finansowej, a wszystko jest nadzorowane przez zespół kontrolujący (White Team). Metodologia przeprowadzania TLPT jest w dużej mierze oparta na istniejącym już, dojrzałym frameworku TIBER-EU (Threat Intelligence-based Ethical Red-teaming).

Jak standardowe testy penetracyjne nFlo wpisują się w ogólne wymogi DORA?

Choć TLPT jest najbardziej zaawansowanym wymogiem, to właśnie regularne, standardowe testy penetracyjne stanowią absolutny fundament zgodności z DORA dla każdej instytucji finansowej.

Spełnienie fundamentalnych wymogów programu testowego

Jak wspomniano, Artykuł 24 DORA wprost wymienia testy penetracyjne jako jeden z kluczowych elementów podstawowego programu testowego. Regularne przeprowadzanie testów penetracyjnych aplikacji (w tym systemów bankowości internetowej i mobilnej), infrastruktury sieciowej oraz środowisk chmurowych jest podstawowym sposobem na identyfikację i zrozumienie istniejących podatności technicznych. Jest to najbardziej fundamentalny i niepodważalny sposób na spełnienie podstawowych wymagań testowych rozporządzenia.

Identyfikacja ryzyka jako wkład do strategii odporności

Wyniki testów penetracyjnych dostarczają bezcennych danych, które zasilają cały framework zarządzania ryzykiem ICT, wymagany przez pierwszy filar DORA. Szczegółowy raport, który nie tylko identyfikuje luki, ale także ocenia ich ryzyko w kontekście biznesowym, pozwala instytucji na podejmowanie świadomych decyzji. Dzięki temu, Dyrektor ds. Ryzyka może precyzyjnie alokować zasoby i budżet na naprawę tych słabości, które stanowią największe zagrożenie dla odporności operacyjnej całej organizacji.

Przygotowanie i warunek wstępny do zaawansowanych testów TLPT

Żadna organizacja nie powinna podchodzić do zaawansowanego testu TLPT, jeśli jej podstawowa higiena bezpieczeństwa jest na niskim poziomie. Byłaby to strata czasu i pieniędzy, ponieważ zespół atakujący osiągnąłby swój cel, wykorzystując proste, dobrze znane podatności. Regularne, rygorystyczne testy penetracyjne działają jak „obóz treningowy” przed mistrzostwami. Pozwalają one na systematyczne identyfikowanie i usuwanie tych podstawowych i średniozaawansowanych luk, wzmacniając ogólną postawę bezpieczeństwa. Dzięki temu, gdy nadejdzie czas na TLPT, test ten będzie mógł faktycznie skupić się na weryfikacji zdolności do obrony przed zaawansowanymi, skrytymi atakami, a nie na wytykaniu prostych błędów.

Jak nFlo może wspierać instytucje finansowe w podróży ku zgodności z DORA?

nFlo, dzięki swojej głębokiej specjalizacji w testach ofensywnych, jest naturalnym partnerem dla instytucji finansowych na każdym etapie ich podróży ku zgodności z wymaganiami testowymi DORA.

Budowanie solidnych fundamentów poprzez regularne testy penetracyjne

Nasze podstawowe usługi testów penetracyjnych aplikacji, API, sieci i chmury pozwalają na skuteczne wdrożenie i utrzymanie podstawowego programu testowego wymaganego przez Artykuł 24 DORA. Pomagamy naszym klientom z sektora finansowego w budowie dojrzałego procesu zarządzania podatnościami, który jest absolutną podstawą każdej strategii odporności.

Ewolucja w stronę red teamingu i wsparcia w ramach TLPT

Nasze zaawansowane kompetencje w zakresie usług Red Teaming są w pełni zbieżne z metodologią i filozofią testów TLPT. Dzięki doświadczeniu w emulacji adwersarzy i prowadzeniu skrytych, celowych kampanii, jesteśmy w stanie działać jako profesjonalny, zewnętrzny dostawca zespołu atakującego (Red Team) w ramach formalnych ćwiczeń TLPT, zgodnych z frameworkiem TIBER-EU. Możemy pomóc Twojej instytucji nie tylko w przygotowaniach, ale także w przeprowadzeniu tego najbardziej wymagającego testu.

Partnerstwo w budowaniu odporności, a nie tylko zgodności

Rozumiemy, że celem DORA nie jest samo posiadanie certyfikatów czy „odhaczanie” punktów w audycie. Ostatecznym celem jest zbudowanie organizacji, która jest autentycznie odporna na wstrząsy cyfrowe. Dlatego nasze podejście jest zawsze partnerskie. Nie tylko znajdujemy problemy, ale także pomagamy zrozumieć ich przyczyny i wybrać najskuteczniejsze strategie ich rozwiązania. Wspieramy naszych klientów w budowaniu trwałej, systemowej odporności, która jest najlepszą gwarancją nie tylko zgodności z DORA, ale także długoterminowego bezpieczeństwa i stabilności w coraz bardziej nieprzewidywalnym świecie.

Kluczowe Wnioski

Partnerstwo w drodze do zgodności: nFlo oferuje pełne spektrum usług testowych, od fundamentalnych testów penetracyjnych, po zaawansowane usługi Red Teaming, wspierając instytucje finansowe na każdym etapie budowania odporności i osiągania zgodności z DORA.

DORA to nowy standard odporności: Rozporządzenie DORA wprowadza dla całego sektora finansowego UE jednolity i rygorystyczny wymóg budowania cyfrowej odporności operacyjnej, czyli zdolności do działania nawet w trakcie cyberataku.

Wielopoziomowy program testowy: DORA nakłada na wszystkie instytucje finansowe obowiązek posiadania kompleksowego programu testowego, którego fundamentem są regularne testy penetracyjne.

TLPT jako najwyższy wymóg: Dla największych podmiotów, DORA wprowadza obowiązkowe, zaawansowane testy penetracyjne oparte na analizie zagrożeń (TLPT), które są sformalizowaną formą ćwiczeń Red Teaming.

Standardowe testy jako fundament: Regularne testy penetracyjne są nie tylko podstawowym wymogiem zgodności, ale także kluczowym elementem przygotowującym organizację do bardziej zaawansowanych testów TLPT.