Co to jest Raportowanie ESG i kogo dotyczy? Analiza

Raportowanie ESG staje się kluczowym elementem strategii biznesowej współczesnych organizacji, wykraczając daleko poza zwykłe wymogi regulacyjne. W obliczu rosnących oczekiwań inwestorów, klientów i społeczeństwa, firmy muszą nie tylko mierzyć i raportować swój wpływ na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny, ale także aktywnie zarządzać tymi obszarami. W tym kompleksowym przewodniku przedstawiamy wszystkie aspekty raportowania ESG – od wymogów prawnych i standardów, przez praktyczne aspekty wdrożenia, aż po korzyści biznesowe i najnowsze rozwiązania technologiczne wspierające ten proces. Niezależnie od tego, czy Twoja organizacja dopiero rozpoczyna przygodę z ESG, czy chce udoskonalić istniejące procesy raportowania, znajdziesz tu konkretne wskazówki i sprawdzone rozwiązania.

Na czym polega raportowanie ESG?

Raportowanie ESG to systematyczny proces gromadzenia, analizy i prezentacji danych dotyczących działalności firmy w trzech kluczowych obszarach: środowiskowym, społecznym i zarządczym. Jest to znacznie więcej niż tylko sporządzanie standardowych raportów finansowych – to kompleksowa ocena wpływu organizacji na otaczający świat i jej długoterminowej stabilności.

W przeciwieństwie do tradycyjnej sprawozdawczości finansowej, raportowanie ESG wymaga holistycznego podejścia do oceny działalności przedsiębiorstwa. Obejmuje ono nie tylko bezpośrednie skutki działań firmy, ale również pośrednie efekty jej funkcjonowania w szerszym kontekście społeczno-gospodarczym.

Proces raportowania ESG opiera się na konkretnych wskaźnikach i miernikach, które pozwalają na obiektywną ocenę postępów firmy w realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Wymaga to systematycznego zbierania danych z różnych obszarów działalności organizacji oraz ich analizy w kontekście przyjętych standardów i benchmarków branżowych.

Jakie są trzy główne filary raportowania ESG?

Environmental (środowiskowy) – pierwszy filar ESG koncentruje się na wpływie organizacji na środowisko naturalne. Obejmuje on szereg aspektów, od emisji gazów cieplarnianych i zużycia energii, przez gospodarowanie odpadami, aż po wykorzystanie zasobów naturalnych i wpływ na bioróżnorodność.

Social (społeczny) – drugi filar dotyczy relacji firmy z pracownikami, klientami, dostawcami i społecznościami lokalnymi. Analizuje się tu takie aspekty jak warunki pracy, bezpieczeństwo i higiena, różnorodność i inkluzywność, a także wpływ na rozwój lokalnych społeczności.

Governance (zarządczy) – trzeci filar odnosi się do sposobu zarządzania organizacją. Obejmuje strukturę zarządzania, polityki antykorupcyjne, transparentność działań, etykę biznesową oraz zgodność z regulacjami prawnymi. Ten obszar jest szczególnie istotny dla budowania zaufania interesariuszy i długoterminowej stabilności organizacji.

Każdy z tych filarów wymaga specyficznego podejścia do zbierania i analizy danych, a także odpowiedniego raportowania zgodnie z przyjętymi standardami i wytycznymi. Skuteczne raportowanie ESG wymaga zrozumienia wzajemnych powiązań między tymi obszarami i ich wpływu na całościową ocenę organizacji.

Które firmy w Polsce muszą raportować ESG?

Obowiązek raportowania ESG w Polsce wynika przede wszystkim z regulacji Unii Europejskiej i dotyczy szerokiego spektrum podmiotów gospodarczych. W pierwszej kolejności wymóg ten obejmuje duże spółki giełdowe, które spełniają określone kryteria dotyczące wielkości zatrudnienia, przychodów czy sumy bilansowej.

Od 2024 roku obowiązek raportowania ESG zostaje rozszerzony na kolejne grupy podmiotów. Dotyczy to między innymi firm zatrudniających powyżej 250 pracowników, osiągających przychody netto ze sprzedaży powyżej 40 mln euro lub posiadających sumę bilansową przekraczającą 20 mln euro. Co istotne, wymogi te będą stopniowo obejmować coraz większą liczbę przedsiębiorstw.

Warto podkreślić, że nawet firmy, które nie są prawnie zobowiązane do raportowania ESG, coraz częściej decydują się na dobrowolne przyjęcie tych standardów. Jest to podyktowane rosnącymi oczekiwaniami ze strony inwestorów, partnerów biznesowych i klientów, którzy coraz większą wagę przykładają do zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw.

Małe i średnie przedsiębiorstwa, choć obecnie nie podlegają bezpośredniemu obowiązkowi raportowania, powinny również rozpocząć przygotowania do wdrożenia elementów raportowania ESG. Wynika to z faktu, że jako poddostawcy większych firm będą musiały dostarczać dane niezbędne do kompletnego raportowania w łańcuchu dostaw.

Od kiedy obowiązują nowe wymogi raportowania ESG?

Nowe wymogi raportowania ESG w Unii Europejskiej wprowadzane są stopniowo, zgodnie z harmonogramem określonym w dyrektywie CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Pierwszy etap wdrożenia rozpoczął się w styczniu 2024 roku i objął największe spółki publiczne, które już wcześniej podlegały obowiązkom raportowania niefinansowego.

Kolejne etapy wdrażania nowych wymogów zaplanowano na lata 2025-2026. W 2025 roku obowiązek raportowania obejmie duże spółki nieobjęte pierwszym etapem, a w 2026 roku dołączą do nich notowane małe i średnie przedsiębiorstwa (z pewnymi wyjątkami) oraz małe i niezłożone instytucje kredytowe.

System wdrażania został zaprojektowany tak, aby dać przedsiębiorstwom czas na przygotowanie odpowiednich procesów i narzędzi do gromadzenia i analizy danych ESG. Jest to szczególnie istotne, ponieważ nowe wymogi są znacznie bardziej szczegółowe i kompleksowe niż poprzednie regulacje dotyczące raportowania niefinansowego.

Przedsiębiorstwa muszą pamiętać, że przygotowanie do raportowania ESG to proces długofalowy, wymagający znaczących zmian organizacyjnych i inwestycji w odpowiednie systemy informatyczne. Dlatego też, mimo rozłożonego w czasie harmonogramu wdrożenia, firmy powinny już teraz rozpocząć przygotowania do spełnienia nowych wymogów.

Jakie dane środowiskowe (Environmental) należy uwzględnić w raporcie ESG?

W obszarze środowiskowym raportowanie ESG wymaga szczegółowej analizy i prezentacji szeregu wskaźników związanych z wpływem organizacji na środowisko naturalne. Kluczowym elementem jest ślad węglowy organizacji, który obejmuje nie tylko bezpośrednie emisje gazów cieplarnianych (Scope 1), ale również emisje pośrednie związane z zakupem energii (Scope 2) oraz emisje w łańcuchu wartości (Scope 3).

Istotnym aspektem jest gospodarowanie zasobami wodnymi, w tym całkowite zużycie wody, źródła poboru wody oraz metody jej uzdatniania i odprowadzania. Firmy muszą również raportować dane dotyczące gospodarki odpadami, w tym ilości generowanych odpadów, metod ich utylizacji oraz działań podejmowanych w celu redukcji ilości odpadów i zwiększenia poziomu recyklingu.

Kolejnym ważnym elementem jest efektywność energetyczna, obejmująca całkowite zużycie energii, udział energii ze źródeł odnawialnych oraz działania podejmowane w celu zwiększenia efektywności energetycznej. Raport powinien również zawierać informacje o wpływie organizacji na bioróżnorodność, w tym o działaniach podejmowanych w celu ochrony ekosystemów na terenach, gdzie prowadzona jest działalność firmy.

W kontekście zmian klimatycznych, firmy muszą również raportować o swoich strategiach adaptacji do zmian klimatu, planach redukcji emisji oraz inwestycjach w technologie przyjazne środowisku. Coraz większego znaczenia nabiera też raportowanie o cyrkularności procesów produkcyjnych i wykorzystaniu surowców wtórnych.

Co obejmuje raportowanie w obszarze społecznym (Social)?

Obszar społeczny raportowania ESG koncentruje się na relacjach organizacji z różnymi grupami interesariuszy, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników i społeczności lokalnych. W zakresie pracowniczym raport powinien zawierać szczegółowe informacje o warunkach zatrudnienia, wynagrodzeniach, bezpieczeństwie i higienie pracy oraz możliwościach rozwoju zawodowego.

Ważnym elementem jest różnorodność i inkluzywność w miejscu pracy, w tym dane dotyczące struktury zatrudnienia pod względem płci, wieku, pochodzenia etnicznego oraz niepełnosprawności. Firmy muszą również raportować o działaniach podejmowanych w celu przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi oraz o programach wspierających równość szans.

Raportowanie w obszarze społecznym obejmuje także relacje z klientami i dostawcami, w tym polityki dotyczące odpowiedzialnego marketingu, ochrony danych osobowych oraz standardów etycznych w łańcuchu dostaw. Istotne są również informacje o zaangażowaniu firmy w rozwój społeczności lokalnych, w tym o programach społecznych, wolontariacie pracowniczym i współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Jakie informacje zawiera filar zarządczy (Governance) w raportowaniu ESG?

Filar zarządczy koncentruje się na strukturach i procesach zarządzania organizacją, które zapewniają odpowiedzialną i etyczną działalność biznesową. Kluczowym elementem jest struktura i skład organów zarządczych, w tym informacje o niezależności członków rad nadzorczych, różnorodności w organach zarządczych oraz systemie wynagradzania kadry kierowniczej.

Istotną część stanowią polityki i procedury związane z etyką biznesową, w tym systemy przeciwdziałania korupcji, mechanizmy zgłaszania nieprawidłowości (whistleblowing) oraz procedury zarządzania konfliktami interesów. Raport powinien również zawierać informacje o compliance, czyli zgodności działań organizacji z regulacjami prawnymi i standardami branżowymi.

W obszarze zarządczym szczególne znaczenie ma transparentność działań i komunikacja z interesariuszami. Obejmuje to polityki informacyjne, zasady dialogu z interesariuszami oraz sposób uwzględniania ich interesów w procesach decyzyjnych. Raport powinien także zawierać informacje o zarządzaniu ryzykiem, w tym o metodach identyfikacji i mitygacji ryzyk związanych ze zrównoważonym rozwojem.

Jak przygotować się do raportowania ESG?

Przygotowanie do raportowania ESG wymaga systematycznego i kompleksowego podejścia. Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie szczegółowej analizy obecnej sytuacji organizacji w obszarach ESG oraz identyfikacja luk w stosunku do wymagań raportowych. Na tej podstawie należy opracować plan działań dostosowawczych i harmonogram ich wdrożenia, uwzględniający zarówno aspekty organizacyjne, jak i techniczne.

Kluczowym elementem przygotowań jest stworzenie odpowiedniej struktury organizacyjnej odpowiedzialnej za raportowanie ESG. Może to obejmować powołanie dedykowanego zespołu lub jednostki organizacyjnej, określenie ról i odpowiedzialności oraz zapewnienie odpowiednich zasobów i kompetencji. Niezbędne jest również wdrożenie systemów i narzędzi do gromadzenia i analizy danych ESG, które pozwolą na efektywne zarządzanie procesem raportowania.

Istotnym aspektem jest zaangażowanie wszystkich poziomów organizacji w proces raportowania ESG. Wymaga to przeprowadzenia szkoleń i działań edukacyjnych dla pracowników, a także wypracowania efektywnych mechanizmów współpracy między różnymi działami i jednostkami organizacyjnymi. Warto również rozważyć współpracę z zewnętrznymi ekspertami i doradcami, którzy mogą wesprzeć organizację w procesie przygotowań.

Organizacja powinna także zadbać o odpowiednie przygotowanie procesów komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej związanych z raportowaniem ESG. Obejmuje to opracowanie strategii komunikacji z różnymi grupami interesariuszy, przygotowanie odpowiednich materiałów informacyjnych oraz określenie kanałów i częstotliwości komunikacji. Skuteczna komunikacja jest kluczowa dla budowania świadomości znaczenia raportowania ESG i zapewnienia zaangażowania wszystkich uczestników procesu.

Jakie standardy i wytyczne obowiązują w raportowaniu ESG?

W obszarze raportowania ESG funkcjonuje kilka uznanych międzynarodowych standardów i wytycznych. Najważniejsze z nich to standardy GRI (Global Reporting Initiative), które zapewniają kompleksowe ramy dla raportowania zrównoważonego rozwoju. Standardy te są regularnie aktualizowane i dostosowywane do zmieniających się potrzeb i oczekiwań interesariuszy.

Kolejnym istotnym standardem jest SASB (Sustainability Accounting Standards Board), który dostarcza branżowo specyficznych wytycznych dotyczących raportowania ESG. Standard ten koncentruje się na aspektach istotnych z perspektywy finansowej i jest szczególnie ceniony przez inwestorów. W Unii Europejskiej kluczowe znaczenie mają standardy ESRS (European Sustainability Reporting Standards), które zostały opracowane w ramach dyrektywy CSRD.

Oprócz standardów raportowania, firmy muszą również uwzględniać wytyczne dotyczące specyficznych obszarów ESG, takie jak protokół GHG (Greenhouse Gas Protocol) dla raportowania emisji gazów cieplarnianych czy wytyczne TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) dotyczące raportowania ryzyk klimatycznych. Istotne jest również śledzenie rozwoju nowych standardów i wytycznych oraz dostosowywanie praktyk raportowych do zmieniających się wymogów.

Jakie są konsekwencje braku raportowania ESG?

Brak odpowiedniego raportowania ESG może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji dla organizacji. W pierwszej kolejności są to konsekwencje prawne i finansowe, wynikające z niespełnienia wymogów regulacyjnych. Mogą one obejmować kary finansowe, a w skrajnych przypadkach nawet ograniczenie możliwości prowadzenia określonych rodzajów działalności. Dodatkowo, organizacje mogą zostać wykluczone z udziału w przetargach publicznych lub stracić możliwość ubiegania się o określone formy wsparcia finansowego.

Równie istotne są konsekwencje rynkowe i reputacyjne. Firmy, które nie raportują lub nieodpowiednio raportują dane ESG, mogą spotkać się z negatywną oceną ze strony inwestorów, instytucji finansowych i partnerów biznesowych. Może to prowadzić do ograniczenia dostępu do finansowania, wyższych kosztów kapitału oraz wykluczenia z łańcuchów dostaw firm, które wymagają od swoich partnerów spełnienia określonych standardów ESG. W szczególności dotyczy to dużych międzynarodowych korporacji, które coraz częściej wprowadzają rygorystyczne wymogi ESG dla swoich dostawców.

Brak raportowania ESG może również negatywnie wpływać na relacje z klientami i pracownikami. W dobie rosnącej świadomości społecznej i środowiskowej, coraz więcej konsumentów zwraca uwagę na aspekty zrównoważonego rozwoju przy wyborze produktów i usług. Podobnie, dla wielu potencjalnych pracowników, szczególnie z młodszego pokolenia, zaangażowanie firmy w kwestie ESG jest istotnym czynnikiem przy wyborze pracodawcy.

W dłuższej perspektywie brak raportowania ESG może prowadzić do utraty konkurencyjności i trudności w adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych. Organizacje, które nie monitorują i nie raportują swoich wyników w obszarze ESG, mogą mieć trudności z identyfikacją obszarów wymagających poprawy i wdrożeniem niezbędnych zmian. To z kolei może prowadzić do wyższych kosztów operacyjnych, mniejszej efektywności i trudności w spełnieniu przyszłych wymogów regulacyjnych.

Jakie korzyści biznesowe przynosi raportowanie ESG?

Wdrożenie kompleksowego systemu raportowania ESG przynosi organizacjom szereg wymiernych korzyści biznesowych. Przede wszystkim, pozwala na lepsze zrozumienie i optymalizację procesów operacyjnych. Systematyczne zbieranie i analiza danych ESG umożliwia identyfikację obszarów nieefektywności, redukcję kosztów oraz poprawę wydajności operacyjnej.

Raportowanie ESG przyczynia się również do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej organizacji. Firmy, które mogą wykazać się wysokimi standardami w obszarze zrównoważonego rozwoju, często uzyskują lepszy dostęp do finansowania, w tym do tzw. zielonego finansowania. Dodatkowo, dobre wyniki w zakresie ESG mogą przekładać się na wyższe wyceny spółek i większe zainteresowanie ze strony inwestorów instytucjonalnych.

Istotną korzyścią jest także zwiększenie odporności organizacji na różnego rodzaju ryzyka. Kompleksowe podejście do raportowania ESG pomaga w identyfikacji i zarządzaniu ryzykami związanymi ze zmianami klimatu, regulacjami prawnymi czy oczekiwaniami społecznymi. Pozwala to na lepsze przygotowanie się do przyszłych wyzwań i bardziej świadome podejmowanie decyzji strategicznych.

Raportowanie ESG wspiera również budowanie silnej marki pracodawcy i przyciąganie talentów. Firmy zaangażowane w zrównoważony rozwój są często postrzegane jako bardziej atrakcyjni pracodawcy, szczególnie przez młodsze pokolenia pracowników. Przekłada się to na łatwiejsze pozyskiwanie i utrzymanie wartościowych pracowników.

W jaki sposób infrastruktura IT wspiera proces raportowania ESG?

Odpowiednia infrastruktura IT jest fundamentem skutecznego raportowania ESG. Systemy informatyczne muszą być zaprojektowane w sposób umożliwiający efektywne zbieranie, przetwarzanie i analizę dużych ilości danych z różnych źródeł i obszarów organizacji. Kluczowe jest zapewnienie integracji między różnymi systemami i bazami danych, aby uniknąć silosów informacyjnych i zapewnić spójność raportowanych danych.

Nowoczesna infrastruktura IT powinna wspierać automatyzację procesów związanych z raportowaniem ESG. Obejmuje to automatyczne zbieranie danych z czujników i systemów pomiarowych, automatyczną walidację danych oraz generowanie raportów zgodnych z wymaganymi standardami. Istotne jest również zapewnienie możliwości śledzenia źródeł danych i ich weryfikacji, co jest szczególnie ważne w kontekście zewnętrznych audytów.

W kontekście raportowania ESG, infrastruktura IT musi być również przygotowana na obsługę różnych formatów danych i standardów raportowania. Systemy powinny być elastyczne i skalowalne, aby móc dostosować się do zmieniających się wymogów regulacyjnych i rosnącej ilości raportowanych danych. Ważnym aspektem jest także zapewnienie odpowiednich narzędzi do wizualizacji danych i tworzenia interaktywnych dashboardów dla różnych grup interesariuszy.

Jak zapewnić bezpieczeństwo danych w procesie raportowania ESG?

Bezpieczeństwo danych w procesie raportowania ESG wymaga kompleksowego podejścia do ochrony informacji. Kluczowe jest wdrożenie odpowiednich polityk i procedur bezpieczeństwa, obejmujących kontrolę dostępu do danych, szyfrowanie wrażliwych informacji oraz regularne audyty bezpieczeństwa. Organizacje muszą również zapewnić zgodność z regulacjami dotyczącymi ochrony danych osobowych, takimi jak RODO.

Istotnym elementem jest zapewnienie integralności danych wykorzystywanych w raportowaniu ESG. Wymaga to wdrożenia mechanizmów kontroli jakości danych, weryfikacji ich poprawności oraz śledzenia zmian. Organizacje powinny również posiadać odpowiednie systemy backupu i odzyskiwania danych, aby zabezpieczyć się przed potencjalnymi incydentami bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo danych obejmuje również aspekt fizyczny, czyli odpowiednie zabezpieczenie infrastruktury IT i nośników danych. Ważne jest także szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa informacji i budowanie świadomości zagrożeń związanych z cyberbezpieczeństwem. W przypadku korzystania z usług zewnętrznych dostawców, niezbędne jest zapewnienie odpowiednich klauzul bezpieczeństwa w umowach i regularne audyty bezpieczeństwa.

Jakie narzędzia i systemy informatyczne ułatwiają raportowanie ESG?

Na rynku dostępnych jest wiele specjalistycznych narzędzi i systemów wspierających proces raportowania ESG. Podstawową kategorią są systemy do zbierania i agregacji danych ESG, które umożliwiają automatyczne pobieranie danych z różnych źródeł, ich walidację oraz wstępne przetwarzanie. Narzędzia te często oferują również funkcje mapowania danych do różnych standardów raportowania i automatycznego generowania raportów.

Istotną rolę odgrywają również platformy analityczne, które pozwalają na zaawansowaną analizę danych ESG, identyfikację trendów i anomalii oraz prognozowanie przyszłych wartości wskaźników. Platformy te często oferują również funkcje wizualizacji danych i tworzenia interaktywnych dashboardów, co ułatwia komunikację wyników różnym grupom interesariuszy.

W procesie raportowania ESG wykorzystywane są także systemy wspierające zarządzanie łańcuchem dostaw i śledzenie śladu węglowego. Narzędzia te pomagają w zbieraniu danych od dostawców, monitorowaniu ich zgodności z wymogami ESG oraz kalkulacji emisji w całym łańcuchu wartości. Coraz większego znaczenia nabierają również rozwiązania wykorzystujące sztuczną inteligencję i uczenie maszynowe do automatyzacji procesów analitycznych i predykcji wskaźników ESG.

Jak zautomatyzować zbieranie danych do raportów ESG?

Automatyzacja zbierania danych do raportów ESG wymaga systematycznego podejścia i odpowiedniego przygotowania procesów organizacyjnych. Pierwszym krokiem jest identyfikacja wszystkich źródeł danych i określenie sposobu ich pozyskiwania. W przypadku danych pochodzących z systemów wewnętrznych, kluczowe jest zapewnienie odpowiednich interfejsów API i integracji systemowych.

Ważnym elementem automatyzacji jest standaryzacja formatu danych i procesów ich zbierania. Organizacje powinny opracować jednolite szablony i formularze do zbierania danych, które mogą być automatycznie przetwarzane przez systemy informatyczne. Istotne jest również zapewnienie odpowiednich mechanizmów walidacji danych i kontroli ich jakości.

Automatyzacja powinna obejmować również proces raportowania i komunikacji wyników. Systemy informatyczne powinny umożliwiać automatyczne generowanie raportów w różnych formatach i standardach, zgodnie z wymaganiami różnych grup interesariuszy. Warto również rozważyć wykorzystanie narzędzi do automatycznego monitorowania postępów w realizacji celów ESG i generowania alertów w przypadku odchyleń od założonych wartości.

W kontekście automatyzacji istotne jest także zapewnienie odpowiedniej dokumentacji procesów i procedur. Pozwala to na łatwiejsze utrzymanie i rozwój systemu automatyzacji oraz ułatwia szkolenie nowych pracowników. Organizacje powinny również regularnie przeprowadzać przeglądy i aktualizacje procesów automatyzacji, aby zapewnić ich skuteczność i zgodność z aktualnymi wymogami raportowania ESG.